Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΩΝ ΙΠΤΑΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 1916 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ.

Συνέχεια από τη σελίδα: ΠΑΛΙΑ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΑ ΙΠΤΑΜΕΝΟΥ ΑΕΡ. ΣΤΡΑΤΟΥ

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΑΣΙΑΣ

Η αεροπλοΐα και ειδικότερα η χρήση των αεροσκαφών για πολεμικές επιχειρήσεις αναπτύχθηκε χρονικά μόλις κατά τις αρχές του προηγούμενου αιώνος.  Η ιστορική καταγραφή της ανάπτυξης και της οργάνωσης της αεροπορίας στην Ελλάδα έχει γίνει από πολλούς και με μεγάλη λεπτομέρεια.

Όσον αφορά τα διακριτικά των ιπταμένων του στρατού ξηράς τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από τους χειριστές και τους παρατηρητές δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια καταγραφής της εξέλιξης και των επιμέρους αλλαγών των διακριτικών εμβλημάτων τους. Εμείς θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε λίγο φως σε αυτές τις ξεχασμένες σελίδες της ιστορίας και να φέρουμε στην επιφάνεια ένα θέμα το οποίο ενδιαφέρει πολλούς ως συλλέκτες και ως ιστορικούς καταγραφείς. Δεν θα υιοθετήσουμε μια θέση αλάνθαστου αρθρογράφου καθώς γνωρίζουμε ότι πολλά στοιχεία μας διαφεύγουν. Παρακαλούμε δε τους αναγνώστες αν γνωρίζουν περισσότερα επί του θέματος να μας το γνωστοποιήσουν.

Θα χρησιμοποιήσουμε για την καταγραφή αυτή κανονισμούς στολών, άρθρα που υπάρχουν  σε γενική διαταγή ή σε ΦΕΚ, φωτογραφικό αρχείο για απόδειξη της άποψής μας και μαρτυρίες χειριστών.

Ξεκινάμε από την πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη μαρτυρία για έμβλημα ιπταμένου στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.  Εμείς το γνωρίσαμε δια μέσω ενός φίλου συλλέκτη και ιπταμένου της R.A.F.  του Christopher Langley ο οποίος μας παραχώρησε σελίδες από ένα βιβλίο του Don Chalif  Military Pilot and Aircrew Badges of the World 1870-Present  το οποίο καταγράφει τα διακριτικά των ιπταμένων διαφόρων χωρών συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας.

1916-1917

Από το ΒΔ της 31-Μαίου 1916, βρίσκουμε για πρώτη φορά ότι θεσπίζεται, κάποιο είδος διακριτικού ιπταμένου. Αξίζει να δώσουμε αυτούσιο το κείμενο:

Στο Άρθρο 16 αυτού του ΒΔ, διαβάζουμε την ακριβή περιγραφή του διακριτικού:

και βέβαια στο ίδιο άρθρο, έχουμε και το σκαρίφημα του διακριτικού:

Έτσι λοιπόν το διακριτικό των ιπταμένων αξιωματικών και ανθυπασπιστών ορίζεται μια μαύρη κορδέλα 7 εκ. η οποία τοποθετείται στον αριστερό βραχίονα. Στο μέσον αυτής υπάρχει χρυσοκέντητο αεροσκάφος. Αργυρό πεποικιλμένο αεροσκάφος για τους Ανθυπασπιστές  και ερυθρό μεταξωτής κλωστής για τους Οπλίτες (στους οποίους μάλλον συμπεριλαμβάνει και τους υπαξιωματικούς).

1917-1932

Στο Στρατιωτικό Θεσμολόγιο/Τεύχος ε΄/Στολή Εξάρτυσις Οπλισμός του Εμμανουήλ Χ. Παυλίδου Εκδόσεως του 1920 στις σελίδες 121 και 122 διαβάζουμε ότι στο βασιλικό διάταγμα της 18^ης Σεπ. 1918:

Οι στρατιωτικοί αεροπόροι όταν αποκτήσουν το πτυχίο του ιπταμένου δέον να φέρουν τα σχετικά της ειδικότητας εμβλήματα. Τα εμβλήματα αυτά είναι αριθμημένα και επιστρέφονται όταν ο στρατιωτικός παύσει  να ανήκει στην Αεροπορία. Ο τύπος αυτών των εμβλημάτων θα καθοριζόταν από τον Υπουργό Στρατιωτικών μετά από πρόταση του Τμήματος της Αεροπορίας.

Στο άρθρο 8  του νομοθετικού διατάγματος  της 3^ης Μαΐου 1918, βάσει του ιδίου θεσμολογίου διαβάζουμε ότι :

  – Ως διακριτικό σήμα των αεροπόρων αξιωματικών  και οπλιτών ορίζεται στεφάνη ελλειψοειδής εκ λευκού μετάλλου η οποία εμπεριέχει συμπλεκόμενα για μεν τους οδηγούς αεροπόρους τα γράμματα ΑΟ (οδηγός αεροπόρος) επίχρυσα. Για τους παρατηρητές τα γράμματα ΑΠ (παρατηρητής αεροπόρος)  ομοίως επίχρυσα. Ένθεν κακείθεν της στεφάνης υπάρχουν πτέρυγες (φτερά) οριζοντιωμένες επίχρυσες. Φέρεται στην θέση των διασήμων και κάτω από αυτά.

Αυτό το έμβλημα δεν ξέρουμε εάν υπήρξε ποτέ. Δεν έχουμε στα χέρια μας ακόμα ούτε μια φωτογραφία χειριστού ή αυτού του εμβλήματος. Ενδεχομένως να χρησιμοποιήθηκε για μικρό χρονικό διάστημα ή να έμεινε μόνο στα χαρτιά.

Updated 28 Φεβρουαρίου 2015

Το μόνο που έχουμε και μόλις τον Φεβρουάριο του 2015 παρατήρησα, είναι  μια φωτογραφία ενός ιπταμένου, που φαίνεται να φέρει στο αριστερό μέρος του στήθους του, το μεταλλικό έμβλημα ιπταμένου, όπως ακριβώς προβλέπεται από τον κανονισμό του 1918 .

Ο Περρίκος φέρει το διακριτικό που περιγράφεται στο θεσμολόγιο του 1918

Το παρατήρησα στην ιστοσελιδα: ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΗΣ: 4 Φεβρουαρίου 1943: Αντισμήναρχος Περρίκος Κωνσταντίνος: «Παιδιά με παίρνουν για εκτέλεση. Κουράγιο! Γρήγορα έρχεται η Νίκη και η Λευτεριά! Ζήτω η Ελλάς!» (φωτογραφίες)

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1934

Το επόμενο διακριτικό είναι ένα έμβλημα το οποίο χρησιμοποιήθηκε και από την Πολεμική Αεροπορία ως δεύτερο καταγεγραμμένο έμβλημά της το 1934 από το βιβλίο του Chalif.

Η κατασκευή του παρουσιάζει επίχρυσο στεφάνι αποτελούμενο από φύλλα δρυός κατά το δεξιό μέρος και φύλλα δάφνης κατά το  αριστερό. Στο άνω μέρος της στεφάνης υπάρχει πεντάκτινο αργυρό αστέρι. Στο κέντρο μεταλλικός επίχρυσος αετός με εκπτυγμένες πτέρυγες  εκ των  οποίων η δεξιά πτέρυγα περνάει κάτω ή πίσω από το στεφάνι και η αριστερή του από εμπρός.

Παρά την παραπάνω περιγραφή υπάρχουν σε συλλέκτες εμβλήματα με επιχρωμιωμένη στεφάνη και επίχρυσο αετό και αστέρα. Δεν γνωρίζουμε ακόμη εάν η περιγραφή του Chalif είναι ορθή ή εάν οι παρατηρητές έφεραν αυτό το διακριτικό έμβλημα.

Εκείνη την περίοδο της δημοκρατίας η αεροπορία ήταν ένα από τα όπλα του στρατού  ξηράς.

Στον κανονισμό στολής των αξιωματικών της 14^ης Δεκεμβρίου του 1925 ως διακριτικό  χρώμα του όπλου περιγράφεται  το <κυανούν ανοικτό>  με ιδιαίτερο έμβλημα στα επιρράμματα του περιλαιμίου (μικρό χρυσοκέντητο αεροπλάνο εκ του μέσου του οποίου ανίπταται αετός).

Στον κανονισμό στολής των αξιωματικών του ΣΞ της 5^ης Φεβρουαρίου 1929 το χρώμα του όπλου παραμένει  το < κυανούν ανοικτό> .  Στα επιρράμματα του περιλαιμίου ως έμβλημα τοποθετείται μια χρυσοκέντητη φλογοφόρος ροιά. Τα κουμπιά χρυσά κυρτά με έμβλημα ιπτάμενο αετό.

Το διακριτικό της ΠΑ από τον κανονισμό  του 1934, είναι  το ίδιο με του Στρατού Ξηράς αλλά με χρυσή στεφάνη και επάργυρο αστέρα και αετό. Εσωτερική διάμετρος της στεφάνης 0,029 εξωτερική 0,041 , αστέρι 0,01.

Η παραπάνω φωτογραφία δείχνει Υπαξιωματικό με τα διακριτικά του ιπταμένου.

1939-1947

Φωτ. από το Πολεμικό μουσείο.

Εκείνη την περίοδο είχε ήδη δημιουργηθεί από το 1932 η ΠΑ η αποκαλούμενη ΕΒΑ αργότερα κι έτσι δεν υπήρχε όπλο ή ιδιαίτερο σώμα αεροπόρων. Παρόλα αυτά υπήρχαν αξιωματικοί που κατείχαν πτυχίο χειριστού.  Αυτοί έφεραν χρυσοκέντητο διακριτικό όμοιο με αυτό των ιπταμένων της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας. Οι αξιωματικοί του Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής – ΒΕΣΜΑ οι οποίοι συμμετείχαν ως πληρώματα είχαν ιδιαίτερο διακριτικό το οποίο κι αυτό ήταν όμοιο με αυτό της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας – ΕΒΑ δηλαδή στέμμα μέσα σε στεφάνι φύλων δάφνης και μια πτέρυγα στην αριστερή πλευρά.

Στη φωτογραφία αυτή ο εικονιζόμενος όρθιος δεξιά, φέρει το διακριτικό με την μία πτέρυγα.

1947-1953

Κατά το 1947 δημιουργείται το σώμα των ΕΠΑΡ.

Το διακριτικό είναι από την συλλογή του Christopher Langley

Είχαν ιδιαίτερο διακριτικό. Αποτελούνταν από χρυσοκέντητες πτέρυγες  στο μέσο των οποίων υπήρχε κύκλος με χιαστί κανόνια κάτω από μικτή φλογοφόρο ροιά. Άνωθεν του κύκλου χρυσοκέντητο στέμμα.  Η διάμετρος πρέπει να ήταν 6 εκ. Μετά το 1953 το διακριτικό έμβλημα άλλαξε διάμετρο κι έγινε 9 εκ.

    

Φωτογραφίες του Παναγιωτάκη Ελευθερίου.

Από τις στολές του και τα επιρράμματα στο πέτο καταλαβαίνουμε ότι η πρώτη φωτογραφία με μόνο τα μεταλλικά εμβλήματα στα πέτα είναι της περιόδου 1943-1953 και η άλλη είναι της περιόδου από το 1953 έως 1969.

Ο Βασιλεύς Παύλος κατά το 1959.

Κατά την ίδια περίοδο των ΕΠΑΡ ο Βασιλιάς Παύλος που ήταν ιπτάμενος χειριστής έφερε το διακριτικό ιπταμένου όμοιο με της ΕΒΑ αλλά χρυσοποίκιλτο.

Κάτι το οποίο ίσως δηλώνει ότι το έμβλημα των ΕΠΑΡ το έφεραν μόνο όσοι ήταν του πυροβολικού και ανήκαν σε αυτή την ομάδα.

Το 1953 ο κανονισμός προσπαθεί να περιγράψει το διακριτικό των ιπταμένων:

σελ. 80 ΙΥ. Οι αξιωματικοί επίκουροι Πιλότοι ή παρατηρηταί και οι πιλότοι αξιωματικοί Πυροβολικού των Εναέριων Παρατηρητηρίων φέρουσι εις το αριστερόν μέρος του στήθους και άνω των ταινιών παρασήμων μεταλλίων το διακριτικό σήμα αυτών αποτελούμενον εξ ανεπτυγμένων πτερύγων και εν τω μέσω αυτών Στέμμα χρυσοκέντητον επί βάσεως εκ τσόχας μελανής. Τα διακριτικά ταύτα φέρονται μεθ’ όλων των στολών, πλην της μετά υποδύτου.

Το 1953 ο κανονισμός προσπαθεί να περιγράψει το διακριτικό των ιπταμένων.  Ίσως να περιγράφει το προειρημένο έμβλημα των ΕΠΑΡ διάμετρος 11 εκ.  Εκτός εάν με την λέξη στέμμα ο συντάκτης του κανονισμού εννοεί τον συνδυασμό στέμματος μετά εθνοσήμου καθώς για εκείνη την περίοδο όταν έλεγες στέμμα στην στολή και ιδιαίτερα στο πηλίκο εννοούσες  αυτόν τον συνδυασμό.

Έχοντας την δεύτερη εκδοχή κατά νου τότε, το 1953 είναι η χρονιά που φέρεται το νέο διακριτικό που περιγράφεται παρακάτω.Οι φωτογραφίες όμως της εποχής μετά του κανονισμού στολής του 1953 δεν μας οδηγούν ακόμη σε ασφαλή και οριστικά συμπεράσματα. Αυτό διότι φέρεται το έμβλημα των ΕΠΑΡ και μετά το 1953 αλλά δεν γνωρίζουμε για πόσο χρονικό διάστημα.

1960 – 1973

Την περίοδο αυτή εμφανίζεται ένα νέο διακριτικό.

Το διακριτικό είναι από την συλλογή του Chris Langley.

Το οποίο αποτελούνταν από εθνόσημο με χρυσοποίκιλτες ανοιγμένες πτέρυγες κάτω από στέμμα.

Το ίδιο διακριτικό υπήρχε και σε μεταλλική έκδοση.

Την ίδια περίοδο ο Κωνσταντίνος φορά διακριτικό ιπταμένου όμοιο με αυτό που έφερε ο πατέρας του. Κατά την σχεδίαση ίδιο με αυτό της ΕΒΑ αλλά από χρυσή κλωστή.

Η φωτογραφία αυτή μας δείχνει και τα δύο εμβλήματα κατά την περίοδο του 1970-72.

Μετά την αλλαγή της στολής από Βρετανικού τύπου σε Αμερικανικού τύπου παρατηρούμε την συνύπαρξη των δύο διαφορετικών διακριτικών. Δεν γνωρίζουμε ακόμα τον λόγο αλλά ελπίζουμε να τον μάθουμε και να σας τον ανακοινώσουμε.

Την περίοδο εκείνη βέβαια έγιναν πολλές αλλαγές στα διακριτικά και στην ίδια την στολή του στρατού. Έτσι για το 1973-74 καταγράψαμε ένα διακριτικό ιπταμένου το οποίο όμως δεν το έχουμε δει σε καμία φωτογραφία κάποιου ιπταμένου. Ενδέχεται βέβαια να είναι δοκίμιο εκείνης της εποχής αλλά υπάρχει τουλάχιστον στις συλλογές δύο συλλεκτών.

Είναι μεταλλικό επίχρυσο και παρουσιάζει αετό ο οποίος στο κέντρο του έχει θυρεό ελληνικό και πάνω από αυτόν αστέρα μέσα σε δάφνινο στεφάνι.  Ομοιάζει με τα Αμερικανικά διακριτικά ιπταμένου που χρησιμοποιούν και διαβάθμιση  ως προς τις ώρες πτήσεως των χειριστών.

1973-1976

Μετά το 1974 υπήρχε η τάση για αναδιάρθρωση και επανεκτίμηση των εμβλημάτων έτσι και το διακριτικό των ιπταμένων του ΣΞ επαναπροσδιορίστηκε. Ήταν στα πρότυπα του υποδείγματος του 1969 , δηλαδή το εθνόσημο – δίσκος μπλε με λευκό ή ασημένιο εξωτερικό δακτύλιο – με ανεπτυγμένες πτέρυγες  11 εκ, χωρίς στέμμα ή φοίνικα από πάνω.

(Αυτό ήταν το εθνόσημο της Ελλάδος από το 1833 έως και το 1975, έχει παραμείνει στα εμβλήματα των πηλικίων του ναυτικού και της αεροπορίας αλλά κανείς δεν γνωρίζει την υπόστασή του ο ΣΞ ορθά το αφαίρεσε διότι τώρα το εθνόσημο είναι το έμβλημα της δημοκρατίας).

Στην παραπάνω φωτογραφία βλέπουμε τον Ταξίαρχο (ΠΒ) Παναγιωτάκη Ελευθέριο, ως Διευθυντή της ΔΑΣ του ΓΕΣ από 18/8/1973 μέχρι 11/7/1976, να φέρει το διακριτικό ιπταμένου που ίσχυε τότε. Στη κάτω μεγένθυνση φαίνεται σε μεγένθυνση.

1976

Στις 2 Οκτωβρίου 1976 με διαταγή του ΓΕΣ, που παραθέτουμε παρακάτω, θεσπίζονται πλέον δύο διακριτικά ιπταμένων.

Το διακριτικό για τους χειριστές Αξιωματικούς της Α.Σ και το διακριτικό για τους Αεροναυτίλους, και για τους τεχνικούς Α/Φ-Ε/Π.

Διαβάζοντας την διαταγή μπορούμε να δούμε και τις λεπτομέρειες για κάθε ένα διακριτικό.

Από την συλλογή του Γεωργίου Τασιά

Η διαταγή αυτή και η φωτογραφία της »μισής πουλάδας» που επανέκαμψε από το 1947, όχι ως διακριτικό ιπταμένου χειριστή, αλλά ως διακριτικό αεροναυτίλων και τεχνικών.

1994

Στις 27 Δεκεμβρίου 1994 με διαταγή του ΓΕΣ, που παραθέτουμε παρακάτω, θεσπίζεται νέο διακριτικό για τους ιπταμένους μηχανικούς της Αεροπορίας Στρατού, καταργούμενου του προηγούμενου που είχε θεσπισθεί το 1976 (η μισή πουλάδα).

Διαβάζοντας την διαταγή μπορούμε να δούμε και τις λεπτομέρειες για κάθε ένα διακριτικό.

Έτσι τελικά σήμερα (2013), τα διακριτικά ιπταμένων της Αεροπορίας Στρατού είναι:

Των χειριστών  χρυσοκέντητος αετός  κάτω από φλογοφόρο.

Των ιπτάμενων μηχανικών Αεροπορίας Στρατού το παραπάνω. Βέβαια εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχει η πρόσθεση της φλογοφόρου πάνω από το γρανάζι, που δεν την προβλέπει η ισχύουσα διαταγή για το διακριτικό αυτό, εκτός και εάν, υπάρχει κάποια τροποποίηση που δεν την έχουμε υπόψη μας.

Και διατηρούμε τις παραπάνω επιφυλάξεις γιατί

Στον ΣΚ 111-10 του 2004, έχουμε βρει τα παραπάνω διακριτικά.

Τέλος του Κεφαλαίου: ΤΑ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΑ ΤΟΥ ΙΠΤΑΜΕΝΟΥ